[ Pobierz całość w formacie PDF ]
tuj¹. Za czasów biskupa Lamberta, który z królewiczem Emerykiem mia³ nieSæ z Kielc drze-
wo Krzy¿a Rwiêtego na £ysiec, by³ to, zapewne, korzenisty i pe³en wybojów szlak wSród
puszczy. W miejscu, gdzie dziS stoi klasztor Swiêtej Katarzyny, drogi rozwidlaj¹ siê: jedna
d¹¿y w stronê Bodzentyna, a Slad drugiej wdziera siê na sam¹ górê £ysicê. I dziS jeszcze
mo¿na rozpoznaæ w lesie kierunek drogi, id¹cej w zakosy ku szczytowi góry, a póxniej jej
grzbietem a¿ do Swiêtego Krzy¿a na £yScu. W tym rozwidleniu dróg od niepamiêtnych cza-
sów sta³ jakiS dom dla pielgrzymów9) oraz kaplica. Tutaj tak¿e musieli siê przytuliæ eremici
Swiêtokrzyscy. Wyraz emeryci w podaniu mnicha Bonifacego Szepiñskiego jest najwyrax-
niejszym b³êdem przepisywacza. Nie mog³o byæ emerytów w klasztorze Swiêtokrzyskim,
gdzie w wieku XIV by³o wszystkiego dziesiêciu zakonników, a najwy¿szy ich zastêp dosiê-
ga³ w wieku XV do liczby dwudziestu. Darowizna Macieja z Pyzdr mówi o domu i koSciele.
75
Istnia³ wiêc tutaj w koñcu piêtnastego wieku niewielki koSció³ i klasztor. W miejscu tak dzi-
kiem i nara¿onym na napady zbójów Swiêtokrzyskich eremici byli w ka¿dej chwili gotowi
na Smieræ, to te¿ za patronkê sw¹ obrali mêczennicê aleksandryjsk¹, Swiêt¹ Katarzynê, z trze-
ciego wieku po Chrystusie, któr¹ cesarz Maksencjusz kaza³ zamordowaæ ko³em, naje¿onym
no¿ami, a gdy to ko³o samo siê rozprys³o, mieczem Sci¹æ kaza³. ¯e miejsce to, jako siedlisko
pustelników, od najdawniejszego czasu mia³o kult dla Swiêtej Katarzyny, Swiadczy utrzyma-
nie nazwy ca³ej okolicy przez Bernardynów, gdy im koSció³ i klasztor podarowano. Inna wer-
sja, podana przez £êtowskiego, zaznacza, i¿ pustelniê u Sw. Katarzyny pod Bodzentynem
za³o¿y³ Wac³aw Polak Jest to potwierdzenie wiadomoSci, i¿ pustelnia w tym miejscu istnia³a
od dawien dawna i nosi³a miano Swiêtej Katarzyny. Po przybyciu do Polski Jana Kapistrana,
ucznia i przyjaciela Sw. Bernardyna Seneñskiego, po rozszerzeniu siê niezwyk³ym kultu reli-
gijnego zw³aszcza w kierunku zakonnym, biskup krakowski Jan Rzeszowski, w³aSciciel £ysi-
cy i lasów tej czêSci kraju, zmurowa³ koSció³ u Swiêtej Katarzyny i odda³ go Bernardynom,
którzy wystawili sobie klasztor, a drogê od siebie na £ys¹ górê wyr¹bali. Opat Maciej z ca-
³ym zakonem bernardyñskim zawi¹za³ filadelfiê, czyli uczestnictwo zas³ug duchownych 10).
Wywód o dawnoSci pustelni Swiêtej Katarzyny pod £ysic¹ i ³¹cznoSci z klasztorem Swiêtego
Krzy¿a na £yScu wydawa³ mi siê koniecznym ze wzglêdu na Kazania Swiêtokrzyskie zna-
lezione w bibliotece petersburskiej przez prof. dra Aleksandra Brücknera. W obszernym ob-
jaSnieniu tekstu tych kazañ uczony badacz z ostro¿noSci¹ zaznacza: Rysów jakichkolwiek,
maluj¹cych spo³eczeñstwo, w którym siê obraca autor kazañ nie przytacza: lakonicznoSci jego
tekstu, pisanego nie odpowiada³yby wycieczki i docinki, jakie w kazaniach gniexnieñskich
znajdujemy, Nie umiem te¿ nic powiedzieæ o osobie, - mo¿e to by³ ksi¹dz Swiecki, bo nic na
mnicha nie wskazuje, - ani o miejscu, w którym przepowiada³ (!) s³owo bo¿e 11).
Ks. Józef Gacki w swej ksi¹¿ce o klasztorze ³ysogórskim pisze o ubytkach z biblioteki tego
zgromadzenia: Pierwszy Za³uski, co tylko mog³o byæ rzadszego, sobie przyw³aszczy³. Rê-
kopiSmienna kronika klasztoru Sw. Krzy¿a z XIII wieku przesz³a miêdzy innymi w jego po-
siadanie. Czacki przy pomocy Go³êbiowskiego i Juszyñskiego, a Ossoliñski za spraw¹ Lin-
dego potworzyli znakomite zbiory z bibliotek, mianowicie klasztornych . Prof. Aleksander
Brückner zaznacza w przedmowie do tekstu kazañ w Pracach filologicznych : Z bogatej bi-
blioteki klasztoru Piastowskiego przeniesiono rêkopisy do biblioteki uniwersytetu warszaw-
skiego, a st¹d przewieziono je po roku 1831 do Petersburga. W roku 1831 skatalogowa³ ten
rêkopis, jak wszystkie inne uniwersytetu warszawskiego, £. Go³êbiowski . Rêkopis, w któ-
rym znalezione zosta³y kazania, nosi³ tytu³ Codices latini theologici . Na paskach pergami-
nowych, podk³adanych we Srodku ka¿dego z papierowych zeszytów tego kodeksu pod sznu-
rek, by ten papieru nie nadwerê¿y³, prof. A. Brückner spostrzeg³ wyrazy polskie, pisane nie-
zwyk³¹ ortografi¹. Wyjêto osiemnaScie owych pasków, z których trzynaScie tworzy jedn¹ kartê
podwójn¹, a pozosta³e piêæ doln¹ po³owê drugiej karty podwójnej. Jedna ze stronic pergami-
nowych kodeksu zawiera notatkê historyczn¹ o wybudowaniu w roku 1411 w koSciele Swiê-
tokrzyskim o³tarza przez opata Micha³a. Nie rzemieSlnik w mieScie oprawia³ ów kodeks - (w
wieku XV12) - lecz braciszek zakonny, wiêc w klasztorze Swiêtokrzyskim ow¹ kartê pociêto
[ Pobierz całość w formacie PDF ]