[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ona przeciwstawiać się mu, gdy zachodzi tego potrzeba, oraz prze�
alnego" i idei zbiorowych. Według Freuda wiele idei zbiorowych
kształcać to środowisko. Zrodowisko też nie jest pojmowane jako
tworzy grupa społeczna, a poszczególni członkowie przejmują je.
jednolite i stabilne. Między grupami istnieją różne relacje rodzące
"Ja idealne" jednostki bierze swą siłę ze zbieżności z "ja idealnym"
konflikty. Dotyczą one różnych kultur, subkultur, rozmaitych syste�
grupy. Proces socjalizacji to dochodzenie do braku rozdzwięku mię�
mów wartości. Dla socjalizacji dziecka istotne jest istnienie konfliktu
dzy tym, co indywidualne i tym, co zbiorowe, między jednostką
na płaszczyznie ogólnej i indywidualnej. Każda jednostka, niezależ�
a społeczeństwem. Jak pisze G. Gurvitch "...mentalność indywi�
nie od wieku, jest członkiem różnych grup uznających odmienne,
dualna, mentalność interpersonalna i mentalność zbiorowa to trzy
także sprzeczne wartości. Musi więc aktywnie partycypować w pro�
zjawiska totalnej psychiki"3*.
blemach tych grup i dokonywać wyboru. Wiąże się to z dynamizo�
Mechanizmy opisane przez Freuda można uznać za istotne ele�
waniem stosunków interpersonalnych i kształtowaniem osobowości.
menty procesu socjalizacji: sublimacja, identyfikacja, internalizacja.
Dziecko jest w stałej interakcji ze środowiskiem społecznym.
Sublimacja polega na kierowaniu energii instynktowej, która
Dzięki interakcjom przejmuje sposoby życia oraz wartości. Socja�
nie może być użyta do zaspokajania zakazanych dążeń instynkto�
lizacja jest procesem, w trakcie którego jednostka przez całe życie
wych, na aktywność innego rodzaju, akceptowaną bądz pożądaną
przyswaja i interioryzuje elementy socjokulturowe swojego środo�
społecznie.
wiska, włączając je w strukturę swojej osobowości. W takim ujęciu
Sublimacja ma więc doniosłe znaczenie dla adaptacji społecz�
socjalizacja stanowi kluczowe pojęcie w konstrukcji psychosocjologii
nej. Można nawet uznać, że cała kultura ludzka jest skutkiem subli-
dziecka, które jest widziane całościowo, jako jednostka psychobio-
macji. Identyfikacja i internalizacja są mechanizmami rozwojowymi,
logiczna i społeczna.
dzięki którym dziecko przyswaja normy i reguły postępowania oraz
Z. Freud czynnik społeczny uznał za potężną siłę rozwoju oso�
bowości. Superego kształtuje się w wyniku nacisku otoczenia. Two- Cyt. za S. Lis, Proces socjalizacji..., op. cit., s. 15
50 51
postawy, przejmując je od rodzica własnej płci, z którym związane szenie się z rezerwą, unikanie "inności"), z drugiej zaś rekulturacja
jest uczuciowo. Na skutek tego traktuje je jak własne i może kie� (dążenie do powrotu kultury rodzimej, częściowo zapomnianej i po�
rować swym postępowaniem niezależnie od tego, czy jest aktualnie rzuconej).
kontrolowane czy też nie. Osłabienie mechanizmów kontroli formalnej i wewnętrznej,
Rolę kontaktów społecznych, zwłaszcza wczesnych z matką, wpływu osób znaczących, prowadzi do integracji z grupami więk�
w kształtowaniu się osobowości podkreślali Z. Freud, A. Adler, szościowymi, izolowania i wycofywania z grup mniejszościowych
F. Alexander, E. Erikson. Ich prace zainspirowały liczne badania i w efekcie do ich dezintegracji. Jednakże jednostka wyposażona we
nad znaczeniem środowiska, zwłaszcza rodziny, dla rozwoju psy� własną linię działania może regulować warunki i prowadzić dialog
chicznego i prawidłowego funkcjonowania jednostki w środowisku. tak, aby przynajmniej częściowo ją zachować i utrzymać.
W sytuacji, gdy proporcje między mikroświatem a makroświa-
Z powyższego wynika, że w ramach szeroko pojętej edukacji
tem ulegają wyraznemu przesunięciu na rzecz makroświata, przy
istotną rolę odgrywają, wzajemnie się uzupełniając i nakładając
słabo ukształtowanym mikroświecie, gdy większość zdarzeń w świe�
na siebie, podstawowe elementy procesu socjalizacji i wychowania.
cie nie wywołuje naszego osobistego stosunku, wówczas jako pod�
W regionie zróżnicowanym kulturowo jednostka uczestniczy
miot zanikamy. Gdy granice mikroświata są niejasne i niepełne,
równocześnie w kilku różnych zbiorowościach krzyżujących się ze
często przejawiamy tendencje do tego, by obronnie przyjmować do
sobą. Jej indywidualne cechy przejawiają się najczęściej w określo�
niego to, co nam się wydaje istotne i ważne z makroświata, powo�
nym kontekście społecznym, jednak zawsze winna mieć możliwość
dując jeszcze większą dyfuzję podmiotowości. Inną drogą jest wy�
wyboru i decydowania o zakresie i stopniu korzystania ze swojego
cofywanie się, zamiana związków osobistych na związki formalne,
dziedzictwa kulturowego.
brak zaangażowania osobistego36.
Jednostka może identyfikować się jednocześnie z kilkoma gru�
pami, do których przynależy. Internalizuje wartości i normy za�
spokajające jej potrzeby z każdej z grup. Występuje tu równole�
1.6. Problemy wychowania regionalnego na
gła internalizacja i częsta eksternalizacja wartości reprezentowa�
pograniczu północno-wschodniej Polski
nych przez różne grupy. Zdaniem M. Novaka nie ma sprzeczności
W definiowaniu pojęcia "region" zwraca się uwagę na określone
między dążeniem do posiadania autonomicznej, indywidualnej oso�
odrębności i specyficzne cechy. Wskazuje się na konkretne płasz�
[ Pobierz całość w formacie PDF ]