[ Pobierz całość w formacie PDF ]
absydów, tj. prostą łączącą najkrótszą i najdłuższą jej odległość od Słońca.
KSIGA CZWARTA
WSTP
Wyłożywszy w poprzedzającej księdze, o ile zdołaliśmy, zjawiska
wywołane ruchem Ziemi dookoła Słońca, a zamierzając to samo
uczynić dla wszystkich gwiazd błędnych, rozpoczniemy od
Księżyca, a to tym konieczniej, ile że za pomocą niego, ponieważ
bywa widzialny tak w dzień jak i w nocy, dają się położenia
wszystkich gwiazd znalezć i wyznaczyć. Uczynimy to również,
ponieważ spomiędzy wszystkich ciał niebieskich Księżyc ruchy
swoje, jakkolwiek także zmienne, odbywa dookoła środka Ziemi i w
ogóle największe do Ziemi ma podobieństwo. Dlatego to żaden ze
szczegółów jego ruchu nie zdradza własnego ruchu Ziemi, co
najwyżej chyba tylko zaświadcza o dziennym jej ruchu, a to było
przyczyną mniemania starożytnych, że raczej Ziemia jest środkiem
świata, jako też wszystkich ruchów ciał niebieskich. My wprawdzie
tłumacząc ruchy Księżyca przyjmujemy, zarówno ze starożytnymi,
że Księżyc dookoła Ziemi ruch odbywa, jednakże wprowadzimy
szczegóły odmienne od przyjmowanych przez nich, a bardziej
stosowne, przez co ruch Księżyca oprzemy, o ile się da, na
pewniejszych zasadach.
ROZDZIAA I
Teoria kół księżycowych według mniemania starożytnych
ROZDZIAA II
Niedostateczność powyższych przypuszczeń
ROZDZIAA III
Inne wyobrażenie o ruchu Księżyca
ROZDZIAA IV
O obiegach Księżyca i o szczegółach j ego ruchów
ROZDZIAA V
Tłumaczenie pierwszej nierówności ruchu Księżyca na nowiu i na
pełni
ROZDZIAA VI
Potwierdzenie wyników otrzymanych dla średniego ruchu Księżyca
w długości i w anomalii
ROZDZIAA VII
Miejsca długości i anomalii Księżyca
ROZDZIAA VIII
Druga nierówność ruchu Księżyca oraz stosunek rozmiarów
pierwszego epicykla do drugiego
ROZDZIAA IX
O innej zmianie, skutkiem której Księżyc
począwszy od absydy epicykla zdaje się
niejednostajnie ruch odbywać
ROZDZIAA X
Wyznaczanie pozornego ruchu Księżyca z wiadomego średniego
ROZDZIAA XI
Kompozycja tablicy popraw, czyli równań ruchu Księżyca
ROZDZIAA XII
Obliczanie ruchu Księżyca
ROZDZIAA XIII
Dochodzenie i wyjaśnienie ruchu Księżyca w szerokości
ROZDZIAA XIV
Miejsca anomalii szerokości Księżyca
ROZDZIAA XV
Budowa narzędzia paralaktycznego1
1
Narzędzie paralaktycznym, zwane inaczej triquetrum, obmyślone zostało
przez Klaudiusza Ptolemeusza celem pomiarów na niebie zmiennego kąta
zwanego paralaksą, od którego wielkości przede
ROZDZIAA XVI
O paralaksach Księżyca2
ROZDZIAA XVII
Wyznaczenie stosunku odległości Księżyca od Ziemi do jej
promienia
ROZDZIAA XVIII
Zrednica Księżyca i cienia ziemskiego w miejscu przez które Księżyc
przechodzi
wszystkim zależy odległość pewnego ciała niebieskiego, np. Księżyca, od
Ziemi. Zob. przypisek zaraz następujący. Narzędzie to, bardzo prostej zresztą
budowy, składa się z trzech łat drewnianych lub metalowych, z których jedna
pionowa jest nieruchoma, a dwie inne zawiasowo ruchome; z nich jedna
opatrzona jest podziałką (skalą) oraz dwoma przeziernikami (dioptriami).
Kopernik według wskazówek Ptolemeusza, znajdujących się w Największej
Składni (Almageście) dał sobie sporządzić takie narzędzie z drzewa jodłowego, a
podziałkę na nim własnoręcznie atramentem nakreślił. Narzędzie to, czyniące
zadość zaledwie najpierwszym wymaganiom dokładności pomiarów,
doprowadziło mimo to Kopernika do ważnych wniosków, obalających
nasamprzód starą teorię ruchów Księżyca, a następnie cały geocentryczny
mechanizm świata. Po śmierci Kopernika drogocenna ta relikwia, na prośbę
astronoma duńskiego Tycho Brahego (1546 -1601 w Pradze czeskiej) darowana
mu przez kapitułę warmińską, zdobiła przez dłuższy czas astronomiczną jego na
wyspie Hven dostrzegalnie, zgorzała jednak, wraz z innymi narzędziami i z
2
biblioteką, podczas wielkiego pożaru jeszcze przed upływem XVI stulecia.
Paralaksa (dwugląd) pewnego ciała niebieskiego, np. Księżyca, jest to kąt, pod
jakim idealny widz, umieszczony w pośrodku owej gwiazdy, widziałby promień
kuli ziemskiej. Oczywiście paralaksa się zmniejsza, gdy oddalenie gwiazdy od
Ziemi wzrasta i na odwrót.
ROZDZIAA XIX
Wyznaczanie odległości Księżyca i Słońca
od Ziemi, ich średnic, grubości cienia
w miejscu zajętym przez Księżyc oraz długości
cienia ziemskiego
ROZDZIAA XX
Rozmiary trzech ciał niebieskich, Słońca, Księżyca i Ziemi, jako też
wzajemne ich porównanie
ROZDZIAA XXI
Pozorna średnica Słońca oraz jego paralaksa
ROZDZIAA XXII
O zmiennej wielkości pozornej średnicy Księżyca i o jego
paralaksach
ROZDZIAA XXIII
Przyczyna zmiany rozmiarów cienia ziemskiego
ROZDZIAA XXIV
Konstrukcja szczegółów paralaks Słońca i Księżyca na kołach
wierzchołkowych
ROZDZIAA XXV
Obliczanie paralaks Słońca i Księżyca
ROZDZIAA XXVI
Wyznaczanie paralaks Księżyca w długości i w szerokości
ROZDZIAA XXVII
Probierz wyników podanych dla paralaks Księżyca
ROZDZIAA XXVIII
O średnich złączeniach i przeciwległościach
[ Pobierz całość w formacie PDF ]