[ Pobierz całość w formacie PDF ]
wyniku wartość true lub false, na ogół wykorzystującym znane Ci już operatory
relacyjne (mówiąc po ludzku, jest to zwykłe porównanie). Instrukcje opisują
czynności, które powinny być wykonane po spełnieniu lub niespełnieniu warunku, przy
czym część zaczynająca się od słowa kluczowego else nie jest obowiązkowa (tj. nie
musisz określać wariantu awaryjnego ).
Instrukcja warunkowa, dostępna praktycznie w każdym języku programowania, stanowi
podstawowe narzędzie umożliwiające podejmowanie decyzji w zależności od aktu-
alnych warunków, czyli wbudowywanie w program inteligencji , pozwalającej mu
zachować się odpowiednio do sytuacji. Spróbujmy wkomponować instrukcję warun-
kową w nasz poprzedni program:
program Nowe_Rownanie_Kwadratowe;
var
delta : real; { wyznacznik }
x1, x2 : real; { pierwiastki }
begin
writeln('Program rozwiazuje rownanie kwadratowe')
writeln('a*x^2 + b*x + c');
readln(a);
Instrukcja warunkowa 49
write('Podaj wspolczynnik b: ');
readln(b);
write('Podaj wspolczynnik c: ');
readln(c);
delta := sqr(b) - 4*a*c; { oblicz wyznacznik }
{ wyznacznik OK }
if delta >= 0 then
begin { wykonujemy obliczenia}
x1 := (-b + sqrt(delta))/(2*a); { oblicz pierwiastki }
x2 := (-b - sqrt(delta))/(2*a);
writeln('x1 = ', x1:12:4);
writeln('x2 = ', x2:12:4);
end { tu
{ wyznacznik ujemny }
else
writeln('Rownanie nie ma pierwiastkow rzeczywistych.');
readln;
end.
Postać warunku jest w naszym przypadku oczywista:
if delta >=0
czyli jeżeli wyznacznik nie jest mniejszy od zera... . Zauważ, że jeśli warunek jest
spełniony, należy wykonać więcej niż jedną instrukcję, a zatem cała grupa instrukcji
zajmujących się obliczaniem i wyświetlaniem pierwiastków musi zostać otoczona
słowami kluczowymi begin i end, oznaczającymi tzw. instrukcję złożoną, czyli zestaw
instrukcji wykonywanych jako jedna całość. Zapominanie o tym wymaganiu jest jed-
nym z pospolitszych błędów popełnianych przez programistów pascalowych (nie tylko
początkujących) i może prowadzić do niezbyt przyjemnych błędów wykonania. Oto
przykład:
if n 0 then
LiczbaProbek := n;
srednia := suma/LiczbaProbek;
Powyższy fragment powinien przypisywać zmiennej LiczbaProbek wartość n, a nas-
tępnie obliczać srednia jako suma podzielona przez LiczbaProbek, gwarantując, że
w przypadku n równego zero dzielenie nie będzie wykonywane. Ponieważ jednak
przypisania nie zostały połączone w instrukcję złożoną, dla n równego zeru pierwsze
przypisanie nie wykona się, a zatem zmienna LiczbaProbek będzie miała wartość
nieokreśloną. Może to być zero (wówczas wykonanie programu zostanie przerwane)
lub dowolna wartość, co oczywiście doprowadzi do zupełnie bezsensownego wyniku.
Prawidłowa postać powyższej instrukcji będzie wyglądała następująco:
if n 0 then
begin
LiczbaProbek := n;
srednia := suma/LiczbaProbek;
end;
50 Turbo Pascal programowanie
Wróćmy do naszego równania. Zauważ, że w pewnym szczególnym przypadku gdy
wyznacznik jest równy zeru ma ono tylko jeden pierwiastek: jest tak dla równania
x2 + 2x + 1
którego podwójnym pierwiastkiem jest liczba 1. W tym przypadku musimy
uwzględnić trzy możliwości, w zależności od wartości wyznacznika:
Wyznacznik Pierwiastki
-b + " -b - "
większy od zera i
2a 2a
b
równy zeru -
2a
mniejszy od zera brak pierwiastków rzeczywistych
Ponieważ pojedyncza instrukcja warunkowa potrafi obsłużyć tylko dwie wzajemnie się
wykluczające sytuacje, aby uwzględnić wszystkie warianty, niezbędne jest zagnież-
dżenie dwóch takich instrukcji. Schemat postępowania pokazany jest poniżej; w ramach
ćwiczeń proponuję Ci samodzielne dokonanie odpowiednich modyfikacji w programie.
if delta
{ brak pierwiastków rzeczywistych }
else
if delta = 0 then
{ oblicz i wypisz pojedynczy pierwiastek }
else drugiego if-a }
{ oblicz i wypisz obydwa pierwiastki }
W przypadku większej liczby wariantów takie piętrowe konstrukcje stają się niepo-
ręczne, trudne w interpretacji i podatne na błędy. Zastanów się na przykład, jak
wyglądałaby instrukcja warunkowa wypisująca na ekranie nazwę dnia tygodnia danego
numerem (niech 1 oznacza poniedziałek). Może tak:
if dzien = 1 then writeln('Poniedzialek')
else if dzien = 2 then writeln('Wtorek')
else if ...
Co prawda używanie pełnej formy instrukcji warunkowej (if-then-else) nie jest tu
konieczne i słowa else można usunąć (pamiętając o średnikach), jednak w dalszym
ciągu powyższy twór będzie co najmniej nieelegancki. Skutecznym sposobem obsługi
wyborów wielowariantowych jest instrukcja wyboru case, odpowiadająca z grubsza
stercie zagnieżdżonych instrukcji warunkowych:
case of
-1 : akcja-1;
-2 : akcja-2;
...
else akcja-
end;
Instrukcja warunkowa 51
Powyższa struktura jest swoistą tablicą akcji odpowiadających poszczególnym wartoś-
ciom zmiennej nik i doskonale nadaje się do realizacji wielowariantowych
wyborów, których klasycznym przykładem jest menu. Zauważ, że oprócz akcji skoja-
rzonych z poszczególnymi wartościami przełącznika masz możliwość określenia akcji
domyślnej, realizowanej w przypadku wystąpienia wartości nie znajdującej się w naszej
tablicy . Odpowiada za nią słowo kluczowe else umieszczone na końcu instrukcji.
Pewnym ograniczeniem narzucanym przez instrukcję case jest wymaganie, by
zmienna była typu porządkowego (tak więc nie będziemy mogli
zastosować jej w naszym programie, w którym wyznacznik jest liczbą rzeczywistą).
Ułatwieniem natomiast jest możliwość grupowego definiowania wartości
odpowiadających poszczególnym akcjom, np.:
case liczba_interesantow of
0 : mozna_wyjsc_do_fryzjera;
1, 2 : niech_czekaja;
3..6 : trzeba_obsluzyc;
else wypisz('INWENTARYZACJA')
end;
Wartości odpowiadające poszczególnym akcjom mogą być wyliczane jawnie lub poda-
wane w postaci zakresów (od..do), o ile tylko tworzą ciągłą grupę. Musisz również
pamiętać, że w odróżnieniu od instrukcji warunkowej przed słowem else
możesz postawić średnik.
I to by było na tyle, co oczywiście nie znaczy, że możesz spocząć na laurach. Miło jest
mieć program potrafiący rozwiązać równanie kwadratowe, jednak znacznie przyjem-
niejsze byłoby posiadanie narzędzia do rozwiązywania bardziej skomplikowanych
równań. Ale czy to aby nie za trudne? Bynajmniej...
Zapamiętaj
" Do warunkowego wykonywania operacji służy w programach pascalowych
instrukcja warunkowa if-then-else.
" Używając instrukcji warunkowych musisz pamiętać o właściwym stosowaniu
instrukcji złożonej oraz o braku średnika przed słowem else.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]