[ Pobierz całość w formacie PDF ]
gatunkiem społecznego gestu. Trzezjłbawgj uspołecznienie. Owo usztywnienie, to
którą rodzi, śmiech poskramia | śmieszność właśnie, którą się karci śmiechem.
wszelką_ekscenfryczność, nieustannie budzi i Nie żądajmy jednak od tej prostej formuły
utrzymuje w styczności te poboczne siły, które natychmiastowego wyjaśnienia wszelkich
mogłyby się rozproszyć lub popaść w efektów komicznych. Odpowiada ona
uśpienie, usuwa wreszcie z powierzchni ciała niewątpliwie elementarnym przypadkom,
społecznego wszelką pozostałość mechanicznego przypadkom teoretycznym, doskonałym, w
usztywnienia. Zmiech nie należy tedy do czysto których komizm jest wolny od wszel-
estetycznej domeny, skoro.
64
kich przymieszek. Jakoż pragniemy zrobić z gadnienie mogło mieć dowolne rozstrzygnięcie.
niej leitmotiv naszych wyjaśnień; trzeba będzie Choć z pozoru nader proste, jest już zanadto
mieć ją w pamięci, nie obciążając się nią złożone, by dało się pokonać jednym
jednak zbytnio jak dobry szermierz, który szturmem. Trzeba by zaczynać od definicji
powinien pamiętać o niecią-głych ruchach brzydoty, a następnie dociekać, czego jej
wpojonych mu na ćwiczeniach, gdy przydaje komizm; brzydotę atoli równie
tymczasem jego ciało przechodzi do ataku trudno jest analizować jak piękno. Toteż
ruchem ciągłym. Właśnie tę ciągłość form spróbujemy posłużyć się pewnym fortelem,
komicznych postaramy się teraz odtworzyć, który nieraz okaże swoją przydatność.
postępując za nicią, która ciągnie się od Postaramy się by tak rzec zagęścić
błazeństw klowna do najbardziej problem spotęgowaniem efektu do tego
wyrafinowanych gier komediowych, by prze- stopnia, że przyczyna stanie się widoczna.
śledzić jej skręty trudne często do przewidzenia; Wyolbrzymimy tedy brzydotę, doprowadzimy
przystając co pewien czas, by się ją do ułomności i zobaczymy, w jaki sposób
rozejrzeć dokoła, wznosząc się wreszcie, można przejść od ułomności do śmieszności.
jeśli to możliwe, do tego punktu, gdzie nić jest Jest rzeczą niezaprzeczalną, że niektóre
zaczepiona i skąd być może będzie widać ułomności mają nad innymi tę smutną
najogólniejszy stosunek sztuki do życia,. przewagę, że śmieszą w pewnych przypad-
Komizm Jgpwiem oscyluje wiecznie między kach. Nie będziemy się wdawać w szczegóły.
życiem a sztuką. Poproszę tylko czytelników, by zechcieli sami
dokonać w myśli przeglądu rozmaitych
ułomności, a następnie rozdzielić je na dwie
grupy, po jednej stronie stawiając te, które
Ul
natura zbliżyła do śmieszności, po drugiej zaś
te, które bezwzględnie odstają od niej, a
Zacznijmy od rzeczy najprostszych. Co to wtedy, jak sądzę, sami odkryją następujące
jest iizjognomia komiczna? Skąd się bierze prawo: komiczna okazać się może każda
śmieszny wyraz twarzy? I co odróżnia komizm ułomność, którą osoba
od brzydoty?^3' Tak postawione za-
5 Zmiech
66
67
dobrze zbudowana potrafi
nie, jakby kryło się za nim jakieś przyzwy-
naśladjo-"wać.
*" - *i'~ . ,
czajenie wyrobione raz na zawsze? Tu wypada
Czyż me wyda się nam wówczas, że
zrobić ważkie rozróżnienie. Otóż kiedy
garbus wygląda jak człowiek, który zle po
mówimy o wyrazistym pięknie czy takiejże
prostu się trzyma? Jakby jego plecy skur-
brzydocie, kiedy stwierdzamy, że czyjeś
czyło złe nawyknienie, a on sam obstawał
oblicze ma wyraz, to idzie nam o pewien
przy wyrobionym przyzwyczajeniu przez
ustalony być może wyraz, który w naszym
upór, lecz czysto fizyczny, obstawał wskutek
mniemaniu cechuje się jednak zmiennością.
usztywnienia. Niechaj czytelnik polega
Stałe jego znamiona zachowują jakąś
teraz wyłącznie na własnych oczach, niechaj
chwiejność, która pozwala mgliście odmalować
przestanie się zastanawiać, a zwłaszcza
wszystkie możliwe odcienie wyrażanego stanu
rozumować. Niech zatrze w pamięci
psychicznego. Podobnie w oparach wiosennego
myślowe naleciałości i postara się odszukać
poranka czuć w gorącym tchnieniu zapowiedz
swe pierwotne, bezpośrednie, naiwne wrażenie,
upalnego dnia. Tymczasem komiczny wyraz
a stanie mu przed oczyma właśnie opisany
twarzy nie zapowiada niczego poza tym, co
przez nas człowiek: ktoś, kto chciał
[ Pobierz całość w formacie PDF ]